Người viết mướn cuối cùng ở Bưu điện Trung tâm Sài Gòn

November 22, 2010

Người viết mướn cuối cùng ở Bưu điện Trung tâm Sài Gòn

THANH TRÚC / RFA

Bưu Điện Sài Gòn, một kiến trúc lâu đời mang dáng nét Tây Phương, là điểm đẹp của nơi được mệnh danh “Hòn Ngọc Viễn Đông” thuở trước và thành phố Hồ Chí Minh bây giờ.

Đến bưu điện trung tâm Sài Gòn, thể nào quí vị cũng thấy một người đàn ông cao tuổi, tóc bạc trắng, dáng dấp nghiêm nghị, nụ cười thân tình, cặm cụi ngồi viết bên cạnh tấm bảng có kẻ hàng chữ: “Nơi Chỉ Dẫn Và Viết Giúp”.

Lặng lẽ và cặm cụi với công việc của mình. Photo courtesy N Minh Duc

Người viết thư xuyên thế kỷ

Đó là ông Dương Văn Ngộ, năm nay tám mươi tuổi, đang làm công việc mà ông gọi là ‘viết mướn’ đã hai mươi năm qua. Chả biết đây có phải là người viết mướn sau cùng của thời đại này không, vào khi mà trong thành phố nhộn nhịp mọc lên nhan nhản các trung tâm hay văn phòng dịch thuật, có thể phiên dịch bất cứ loại đơn từ thư tín nào từ tiếng Việt sang tiếng Anh hay tiếng Pháp.
Người đã nhìn thấy, đã quan sát, đã ghi lại hình ảnh độc đáo của người viết mướn đó, nhiếp ảnh gia Nguyễn Minh Đức, chia sẻ:
“Mình đã mất mấy ngày để làm quen với bác, rồi thấy rất cảm kích cái việc bác làm. Có thể dùng cái từ gọi là lạc thời, cái người lạc thời ấy mà. Bởi vì cái thời buổi cơm áo gạo tiền cuộc sống xô bồ mà cái việc bác làm mình cũng thấy nó giống như một cái biểu tượng văn hoá của thành phố còn sót lại.”

Sáng nào cũng như sáng nào cứ 8h10' là ông Dương Văn Ngộ bước vào bưu diện. Photo courtesy Ng Minh Duc

Như vậy hàng ngày ông Dương Văn Ngộ ngồi ở đó, tại một góc chính của bưu điện thành phố, để khách hàng có nhu cầu viết đơn từ bằng tiếng Anh hay tiếng Pháp có thể hỏi ý kiến và và nhờ ông giúp một cách nhanh chóng.
Nhiếp ảnh gia Nguyễn Minh Đức kể tiếp:

“Thường là những kiểu như văn phòng luật sư hoặc những chỗ dịch thư từ đơn thuê đó, thứ nhất là chi phí sẽ cao, thứ hai không ai ngồi dịch ngay như vậy đâu, họ sẽ hẹn mình một hai ngày và không có được cái tình cảm giao tiếp như với bác Ngộ đâu, đó là một dạng khác rồi.
Nhưng có một cái khiến tôi cảm kích là mặc dù bác lớn tuổi rồi, con cái của bác có công ăn việc làm, mức thu nhập thực tế của họ vẫn đảm bảo cho bác có thể ở nhà an hưởng tuổi già, vui với con cháu thôi. Nhưng cái quan niệm ở bác mà tôi thấy quí nhất là bác nói “nếu không làm việc thì tôi cảm thấy không khỏe. Tôi còn làm việc được còn tự kiếm tiền được thì tôi không muốn làm phiền con cháu”.
Vừa rồi là vị khách mời thứ nhất trong mục Đời Sống Người Việt Khắp Nơi tối nay. Bây giờ đến vị khách mời thứ hai, ông Dương Văn Ngộ, người tự cho mình là kẻ viết mướn cuối cùng của thời đại vi tính hiện nay.

Gắn bó với Bưu Điện Saigon từ năm 17 tuổi

Năm mười bảy tuổi, cậu thanh niên Dương Văn Ngộ khởi sự làm việc tại bưu điện Sài Gòn. Năm 1990 ông về hưu, được phép làm nghề mà ông gọi là nghề viết mướn:
“Trước thì có năm sáu người, bây giờ chết hết với già hết còn một mình tôi, thành ra tôi là người duy nhất. Thiệt ra chỉ có bưu điện trung tâm Sài Gòn là có công việc này thôi, mà phải xin. Nhưng tôi chưa xin thì lãnh đạo đã cho ra ngồi đó. Có lẽ họ thấy tôi làm việc giỏi, vậy thôi.”

Hình ảnh của ông Dương Văn Ngộ, chắc sẽ tồn tại trong trí nhớ mọi người một thời gian, chẳng như một mai không còn bóng dáng ông ngồi cặm cụi viết thơ viết đơn...Courtesy Ng M Duc

Ông Dương Văn Ngộ quên kể với Thanh Trúc rằng để làm nghề viết mướn ở Sài Gòn thì trước nhất phải có khả năng ngoại ngữ. Đúng vậy, xuất thân từ chương trình Pháp trung học Petrus Ký, bây giờ là trường Lê Hồng Phong, ông Dương Văn Ngộ nói lẫn viết tiếng Pháp thông thạo:
“Còn Anh văn đó, khi tôi làm ở bưu điện tới ba mươi sáu tuổi thì bưu điện cho tôi đi học Anh Văn để phục vụ khách hàng của bưu điện, cho học tại hội Việt Mỹ. Nhưng mà xong lớp Chín thôi, không đủ đâu hết, ra ngoài phải học thêm thôi.”

Phương châm làm việc

Châm ngôn, mà người viết mướn Dương Văn Ngộ theo đuổi suốt hai mươi năm hành nghề, là qui tắc, chuẩn mực, chỉ viết hay chỉ dịch những gì được yêu cầu, không thêm thắt không bịa đặt. Hãy nghe ông trình bày:
“Tôi cố gắng làm sao cho người ta hiểu mình, câu nào ra câu nấy, ngắn gọn, chấm phết đàng hoàng. Ai viết sẵn ra là tôi dịch thôi, tôi không thêm thắt gì hết, tôi chỉ sửa câu văn cho nó gọn chứ còn chuyện tình cảm của họ thì họ phải viết ra. Tôi không bịa đặt, cái đó là nhất định.”

Bao giờ cũng vậy, ông yêu cầu khách hàng thảo đơn hay thư bằng tiếng Việt trước, rồi theo đó chuyển dịch sang tiếng Anh hay tiếng Pháp:

“Cái lối viết Anh văn nó khác với tiếng Việt. Một cái đơn bằng Anh văn đó, vô thì phiá bên tay mặt, ở phiá trên, là địa chỉ của mình, địa chỉ của người gởi mà không có tên, rồi ngay dưới đó là ngày tháng.

Phia bên trái là tên của chỗ đến và cả địa chỉ nữa. Đặc biệt của cái Anh văn nó là chỗ đó, cả chỗ nhận mà cả địa chỉ chỗ nhận nữa, giống như ngoài bao thơ. Rồi mới thưa ông thưa bà gì đó và muốn trình bày gì thì trình bày.

Bởi vì, theo tôi, dầu mình có viết giỏi cách mấy mà cái hình thức không hay thì người ta cũng chê mình. Cái đó là tôi học riêng chứ trường không có dạy.
Tiếng Pháp thì cũng như vậy, cũng có formule (công thức) của nó. Thí dụ như trên cùng là ngày tháng, dưới đó là “A Monsieur Le Directeur” Hay giả tỉ “Monsieur Le Consul General De France”, thì không có địa chỉ mà ghi là Hồ Chí Minh Ville thôi. Xuống dưới mới là “Thưa Ông Lãnh Sự” rồi mới tiếp theo “J’ai l’ honneur…” gì đó. Mỗi cái nó có một formule riêng mình phải theo cung cách của người ta thì người ta mới nể mình.

Tôi không bao giờ biến chế, chỉ có hình thức là tôi sửa thôi, còn công chuyện thì người ta phải trình bày, người ta đưa ra chi tiết mình mới làm được.”
Được hỏi thêm về công việc mà ông cảm thấy lý thú khi có dịp thực hiện mỗi ngày, ông Dương Văn Ngộ giải thích thêm:

“Thí dụ thư gởi cho em ruột mà muốn em rể người ngoại quốc đọc được thì bắt buộc mình phải dịch thôi. Nhưng mà tôi không bao giờ viết lấy hết, người ta viết sao thì tôi mới ý tứ đó tôi lấy ra tôi dịch. Điều có cái là mình sửa đổi, chẳng hạn như “tôi muốn” đó, thì không phải là “I want” mà “I wish” hay là “I would like”, thí dụ như vậy. Phải khéo léo chứ còn muốn xin tiền mà I want I want …thì chừng vài lần là tiêu.”

Qua bao năm làm việc, ông Dương Văn Ngộ tâm sự, rằng khi am hiểu nền văn hoá của chính mình và nền văn hoá của tiếng nước người qua chữ nghĩa thông dụng hàng ngày, ông cảm thấy mình đã học được rất nhiều và yêu thích công việc của mình hơn, dù việc đó không giúp ông kiếm được nhiều tiền, trong lúc tuổi ngày càng cao và sức ngày càng yếu:
“Thường thường thì 8 giờ hoặc 8 giờ 10 tôi vô sở, có khi nhiều khách, có khi ít khách, có khi trọn ngày không có người nào viết thơ, chỉ có viết bao thơ ít cái vậy thôi.
Còn có khi làm không hết. Nhưng có cái là lúc này tôi chỉ dịch một bản dưới hai trang giấy học trò, lãnh hơn làm không nổi. Mà nếu làm cho người đó lâu quá rồi người kế tiếp sao làm cho người ta. Còn nếu đem về nhà làm thì sau bốn giờ tôi về tôi mệt không làm nổi nữa.”
Đã thế, ông nói tiếp, làm công việc này mà không hiểu luật lệ của bưu điện thì sẽ rất khó, chuyện gì không hiểu thì phải chịu khó đi hỏi những người biết rõ hơn mình:
“Vì bưu điện có luật lệ riêng của bưu điện mình phải học. Thí dụ như bây giờ, điện thoại ở Việt Nam cứ thay đổi số hoài, nhiều khi con số thêm không biết đâu mà rờ. Mấy cái đó phải chạy đi hỏi mấy cô ở bưu điện thôi vì nó thay đổi nhiều lắm. Không phải như bên cô, mã vùng 408 là cứ 408 đâu. Ở đây thay đổi nhiều lắm, chỗ tôi là 38, còn có chỗ 37, có chỗ năm mươi mấy nữa.”

Biết bao kỷ niệm khó quên

Dịch xong cho khách hàng một đơn từ hay một bức thư, ông Dương Văn Ngộ lại bắt tay vào lá đơn hay lá thư kế tiếp mà không bao giờ tiết lộ những chuyện riêng tư của khách.
Ông bảo kỷ niệm thì nhiều, tình cảm mà khách hàng quen hay không quen dành cho ông cũng lắm. Ông được sự tín nhiệm và quí trọng của bà con là vì đức tính giản dị, khiêm tốn và chuyên nghiệp:
“Tôi kể cái này là câu chuyện tếu thôi chứ không phải thật đâu. Có cái ông đó lập trình vi tính, ông khoe với bạn là ông lập cái máy dịch hay lắm. Ông kia biểu dịch thử, mà nhè đưa ra cái câu’Out Of Sight Out Of Mind,” tức là Xa Mặt Cách Lòng đó. Mà cái máy nó dịch “out of sight..ngoài sự thấy” nó dịch là “đui”; rồi “out of mind …ngoài đầu óc” nó dịch là “điên” . Ông kia ông cười quá. Dịch đúng từng chữ từng chữ nhưng trật lất. Xa mặt cách lòng mà nó dịch đui với điên, cái đó chuyện tếu thôi nhưng trên thực tế có thể có như vậy đó.”
Nhưng cũng có đôi lần ông tranh cãi với khách hàng, ông kể lại, chỉ giản dị để làm sáng tỏ vấn đề rối rắm của chữ và nghĩa:

“Có một lần tôi cãi với một cô đầm, tôi nói là tôi không bao giờ viết “merci beaucoup” hay “merci bien”. Thì trong sách vở người ta dạy mình tránh nhưng người ta không cắt nghĩa tại sao.

Cô đầm hỏi tại sao thì tôi mới trả lời bởi vì “bien” và “beaucoup” là trạng từ, trạng từ đi chung với động từ. Mình có thể nói “je vous remercie bien” hay “je vous remercie beaucoup,” bởi vì remercier là động từ. Động từ đi với trạng từ là đúng rồi, còn merci là danh từ, không đi với trạng từ.
Thì cô đầm đó hỏi “mais c’est le Francais courant,” nhưng đây là tiếng Pháp thông dụng kia mà. Tôi phản ứng liền, tôi nói tôi đồng ý với bà, nhưng mình viết nó khác, nói nó khác.
Một bà người Pháp khác vì thương tôi viết khá nên bà sửa. Thay vì
“beaucoup avant” thì phải nói là “bien avant”. Đó, nghĩa là có người sửa nhưng người ta thấy mình khá thì người ta sửa cho mình hay hơn.”
Bây giờ, nếu phải rời bỏ công việc thường ngày này, ông Dương Văn Ngộ bày tỏ, lòng ông sẽ thấy tiếc lắm:
“Nếu mà từ giã thì buồn lắm bởi vì mình quen việc mấy chục năm rồi. Hơn hai chục năm rồi. Khi vô gặp người khách quen trời ơi họ mừng không thể tưởng. Mình làm mình ăn tiền của họ mà họ mừng không thể tưởng. Thành ra ráng được ngày nào hay ngày nấy.”

Ngoại quốc cũng biết
“Người Viết Thư Xuyên Thế Kỷ”

Người viết mướn Dương Văn Ngộ, mà nhiếp ảnh gia Nguyễn Minh Đức ở trong nước gọi là Người Viết Thư Xuyên Thế Kỷ, bởi trước ông chỉ đôi ba người hiếm hoi mà nay không còn, rồi sau ông chắc chẳng ai tiếp nối công việc đặc biệt đó nữa. Điều an ủi là ông đang được nhiều người chú ý, kể cả báo chí nước ngoài:
“Nếu ở Mỹ thì có tờ Việt Tribune, một ông đó gốc Hải Phòng, trước ở Sài Gòn, ông vô ra bưu điện thường lắm thành ra khi thấy cái địa chỉ của tôi trong đó cái ông cắt bài báo gởi về cho tôi. Còn ở Canada thì có tờ Travel. Mà trước khi đó là một tờ báo Đức, tờ Spiegel, tạp chí có tiếng ở bên Đức, đăng lên trước, thành ra đài truyền hình mới biết tôi mới là theo sau.

Cũng vui lắm chứ, mình cũng phải sao đó người ta mới thích mình. Nhưng mà cũng mệt lắm. Bây giờ mỗi tháng hoặc là đài truyền hình truyền thanh gì đó hay báo, ít lắm là hai chỗ tới phỏng vấn. Còn những người họ coi báo này kia, họ ưu ái tới hỏi là thường lắm. Có những bữa mà ba bốn chục người đến chụp hình. Người ngoại quốc họ biết hay người hướng dẫn nói cho họ biết, họ tới chụp hình.

Người ngoại quốc thì phần nhiều họ lịch sự lắm. Họ không quấy rầy tới mình, nhưng có những lúc mình rảnh ngó lên chào hỏi họ thì họ lại xin chụp riêng với mình.
Có lẽ cái nghề này là cái nghề hơi lạ, bên xứ họ không có. Ở Việt Nam này thì ngoài Hà Nội không có, còn ở Sài Gòn chỉ có tôi thôi. Không kể mấy trung tâm mà có bảng hiệu thì nó lại khác.”

Đó là câu chuyện của người viết mướn Dương Văn Ngộ, tuổi đã cao, ngày rời công việc cũng gần kề. Chị Diễm, con gái của ông Ngộ, cho biết thị giác của thân phụ đã kém nhiều, nếu qua lần giải phẩu mắt cườm sắp tới thì không chắc ông có thể làm việc trở lại.
Hình ảnh của ông Dương Văn Ngộ, tấm bảng “Nơi Chỉ Dẫn Và Viết Giúp” theo ông bao năm, chắc sẽ tồn tại trong trí nhớ mọi người một thời gian, chẳng như một mai không còn bóng dáng ông ngồi cặm cụi viết thơ viết đơn giùm tại bưu điện trung tâm Sài Gòn nữa.
Nhưng thà vậy, ông cứ về vui hưởng tuổi già, còn hơn có lúc ngồi đó mà gợi cho người ta nhớ những câu thơ man mác sầu của Vũ Đình Liên, nói về một ông đồ lạc thời: Ông đồ vẫn ngồi đấy, Qua đường không ai hay. Lá vàng rơi trên giấy, Ngoài đường mưa bụi bay. THANH TRÚC
2010-07-22

source

Viet Tribune Online